РЕФЕРАТЫ НА КАЗАХСКОМ ЯЗЫКЕ

 Өз жұртың күншіл, бар болсаң көре алмайды, жоқ болсаң бере алмайды, жақсы болсаң күнейі, жаман болсаң жүндейі.

  Қайын  жұртың –міншіл ,    қолыңның ұзындығына  қайрайды, берсең жағасың, бермесең дауға қаласың.

Нағашы жұртың – сыншл, жақсылығына сүйнейді, жамандығына күйінді, әрқашан тілеуіңді тілейді. Тілеуқор қаиөоршы  болады.

  Тегін айтыллеаған бұл қағиданың шындығы.

Жұртпан басталып, жақындық, іліктік қатынас « ағайн» ,      « туыс», «нағашылы- жиенді», « ілік», « жамағайын», « жекжат», «жұрағат», «құдандалы» деп аталады. Мұны бір сөзбен»  «туыстық атау» деймыз. Азақтар жүзге, тайпаларға, руларға бөлінгенімен бірін- бірі бөтен санамаған. «Сұраса келе қарын бөле шығамыз» деп аты- жөйнін, іліктік қатынасы да сұрастырып, білім отыру дәстүрге айналған. « мыңнын түсін білгенше, бірдің отын біл» дейді. Бұл қазақ үшін бұлжымас заң.

    Халқымызда туыстық, іліктік, қатынастардың көптеген атаулары және оның соған лайық жол- жоралғылары да бар. Халықтың сол атауларын, оның сырларын білгеннің зияны жоқЕскерте кететін бір жай туыстық қатынас пен атаулар жігіт жағынан көрсетіледі.

1.     Ағайын жұрт

  Ағайын Туыс- деп бір рудан, тайпадан өсіп, өрбіген ұрпақтар қауымы мен бірлігін  айтады. « Ағайын» немесе» туыс» деп те атала береді. Бұлар бір қауым, бір ауыл болып, бір- біріне қамқорлық жасап қиын

сәтте қол сәттте қол беруге     

туыстар  тату,  бірлікшілік   бір- біріне  қорғаныш  болу  керек. Ағайн,   туыстан  бөлініп  кетпейді   жақындары  өте,  туыстан  бөлініп   кетпейді. Бөлінгенді   бөрі  жейді   деген бар.

         Туыстар  жеті  атаға  дейін  туыстықты  үзбейді    және  қыз   алыспайды . Қазақтың бұл   заңының  ғылыми – генетикалық  жағынан  да  дәлдігі   анықталп отыр.  Жеті  атаға  толғаннан  кейін ру  аұасқалдары,  дін  басшылары   жиылып, боз  бие  сойып,   баталасып,  бәтуаласып  қыз  алысып,  қыз беруге  рухсат  етеді. Бұл  дәстүр  бүгінге  дейін  сақталып  әрі  жалғасып келеді.

                   Туысы  бірдің -  уысы бір.

         Тусқан  өкпеге  қиса да,  өлімге  қимайды.

                   Туысы  жаман  туғанын  жаманжайды.

         Ағайын, туыс кімді  жоқ,  сыйласпаса 

                                      Жат жуық.

Ата  (ер) -  әкенің әкесі. Жеті  атадан  санағанда  үшінші  ұрпақ. Ел – жұрт «ақсақал» деп  құрмет  тұтатын қадірлі ел   тұтқасы. Мұндай  кісілер  төрде  орын  алады,  оларға  әрқашан құрмет көрсетеді. «Ауылңда  қартың   болса   жазып  қойған  хатпен   тең   дегендей  ата  ел   ұйтқысы , батағөйі; ақымиысы, қамқоры болып есептелеі. Жастар атадан бата алуы тиіс.

 «Атаның айтқаны кейінгіге заң, ісі-үлгілі. Ол ел бірлігін, тірлігін, тұрмысын, болашағын бағдарлап, байкал отыратын дана, көреген қария.                       

                                      . Атабалаға сыншы.

                                        . Атадан л туса игі.

                                        . Ата жолын қса игі