Экономикалық және Қаржылық саясаттың сүбьектілерінің ерекшеліктері

Экономикалық және Қаржылық саясаттың

сүбьектілерінің ерекшеліктері.

Нарық шаруашылығының талаптарымен және кәсіпорынның функцияларына қажеттілігінің жоғарлауы, азаматтық өзгерістердін жиелігі, салық және бухгалтерлік заңдар, ұиым қызметінің қажеттілігінің өсіуі,басқаруда қарсы нәтижелерді жоиумен байланысты субъектілердің бірқалыпты және қаржының жұмысының  (бірқалыптылығы)тұрақтылығы. Осы байланыста әрбір  кәсіпорын алға қойған мақсатқа жету үшін, ары қарай әсерлі дамуы үшін шешімдердің неғұрлым оптималды нұсқасын таңдауы міндетті.

Кісіпорынның жаңаша саяси қызметінің мәні негізінен келесі тапсырмаларды шешумен байланысты (Таблица 5.12.)

Кәсіпорынның саяси қызметінің ерекшеліктері мен түрлері.

Экономикалық саясаттың тапсырмаларын жүзеге асыру үшін арнайы «бизнес жоспар» деп аталатын құрал бар,ол кәсіп орынның ішкі мәселелерінің шешуге тағайындалған, сол сияқты сыртқы қоданыста да (таблица5.13) Оның негігі зертелімінде нарық тұтұнушылары және жеткізушілері кәсіпорынның болжаған қызметтінің бағыты жақын уақытта әсер етуші нормативті шығындардың бөліктерін, бағасын шығарылуын қолдана отырып анықталады.

«Бизнес-жоспарды» орындайтын негізгі  4 функцияға бөлінген.

-біріншіден Бизнес концепсияларын қайта өндеу және жаңа қызмет бағытын даяарлау;

-екіншіден, жоспарлау, даму мүмкіндіктерін бағалау және бақылау;

-үшіншіден, сыртағыларды тарту (привлечение сторонних средств(ссуды, кредиты));

-төртіншіден,потенциялды әріптестердін өз капиталын салатындығына сенімділік.

Бизнес жоспардын негізгі бөлімдері

Қаржы саясатын мінездеме бере отырып, с.с. қаржылық басқару өнерін, тағы айта кету керек, қайта өңдеудің негізгі мақсаты болып қаржылық жүйені әсерлі құру, ұйымның тактикалық және стратегиялық тапсырма қызметінің тапсырмасына бағытталған.

Қайта өңдеудің қаржылық саясатының негізгі бағытына жататындар:

-         экономикалық анализдің қызмет жағдайы;

-         есептілік, кредиттілік, девиденттік, амортизациялық және басқа саясатты таңдауға негізделген;

-         айналым заттарын, ұстанымдарды, кредиттік және дебиттік қарыздарды дұрыс басқару;

-         басқалары.

Сыртқы факторлардың әсер етуіне ерекше ерекше көңіл бөлу қажет (инфляция, жұмыссыздық, аймақтағы сатып алу қабілеттілігі, несиелік қойылымдар, периодтық талаптар, саясаттық жүйе ғылымның және техниканың дамуы және т.б.. Бұл негізде қабылданған бизнес-жоспар,кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайында анализ есебімен құрылған, қаржылық ресурстарды басқару кезінде өңделеді және шешім қабылданады.

Қаржылық жоспарлаукіріс пен шығыстың болжамымен жүргізілуі тиіс, олар сату көлеміне, материалдар санына, еңбек және басқа ресурстардың сай келуіне сүйенеді. Қорытынды есепте бұл шығындар қаржылық бірқалыптылығына, тинвестициялық тартуда, кәсіпорынның төлеу қабілеттілігіне және тұрақтылығына әсер етеді.

Қаржылық саясат мынадай негізгі циклдарды енгізетін жоспарлауды анықтайды:

-         Кәсіпорынның жоғарғы басшылары қатысатын құқықтық жоспарлау циклі;

-         Операциялық цикл аумағында, басқарушылардың нақты жоспарларға сапалы стратегиялық мақсат құрастырады;

-         Операциялық жоспарларға әсерін тигізетін бюджеттеу циклі.

Өз кезегінде бюджетті құру сырғымалы салымның иерархиялық сақталуымен, статьялық приоритеттің принциптерімен салынуы керек. Бұндай бюджеттің құрылуы, жалпы кәсіпорындармен және әрбір шығарылатын элемент болмаса резерв статьясы барлық ішкі тұтынушылардың қабылдаған локальді бюджетін қарастырады.

Бюджеттеу процесі, көздеген мақсатқа жету үшін жоспарлы күштерді біріктіруге мүмкіндік беруді ынталандыру. Ол өз күшіне ұқыптылықты, нақтылықты, шарттардың, жағдайлардың өзгеруіне байланысты үнемі нақтылап отыру, бейімделу және болашаққа жүйелік «үңілу».

Қаржылық басқару практикасы бюджеттің келесі формаларын боліп көрсетеді:

-         икемді бюджеттерді, дәлелдік және бюджеттік операциялар өнімнің тапсырылған көлемде шығарылуы салыстырылады;

-         капитал бюджетті с.с. ұзақ мерзімді бюджет, ұзақ мерзімді фиксирленген активтер. Мастер-бюджетті дайындауға қолданылады ;

-         мастер-бюджет, өз кезегінді, екі өзіндік бюджетке бөлінеді: операциялық (өндіруші) және қаржылық.

Операцияда бюджетте жоспарланған болашақ шығындар шағылысады, көбінесе кәсіпорынның өндіру қызметімен байланысты, ол меншік бюджеті жиынтығынан тұрады, оның түрлері:

-         сату бюджеті;

-         өндіру бюджеті;

-         Шығын және пайда бюджеті;

-         еңбек шығыны бюджеті, материалдық ресурстар, қойылатын шығындар және т.б.

Қаржылық бюджет құрамына:

-         қолма-қол ақша бюджеті;

-         бюджеттелген баланстың бюджеті, материалдық ресурстар, қойылатын шығындар және т.б.

5.1. сызбада бюджеттің түрлі категорияларының ара-қатынасы қарастырылған және мастер бюджеттің логикалық құрылуы, ол кәсіпорын қызметіндегі қиын процестердің бірі болып табылады. Бұл жерде ары қарай дамуын, мақсатын, орналасқанэкономикасының сыртқы ортасының параметрлерін есепке алған жөн. Мастер-бюджеттің шет елдердің практикасында жалпы қабылданған болып келесі сатылар табылады:

1.                  Сату болжамын дайындау;

2.                  Жоспарланған кезеңде күткен өнім мөлшерін есептеу;

3.                  Түрлі ұсынымдар бағасы (операциялық, материалдық, қойылым және басқа шығындар);

4.                  Ақша потогын бағалау;

5.                  Шығын мен пайданың шоттарын проектілеу;

6.                  Баланстың болжамын құру;

Қазақстан практикасында осындай есептеулермен калькуляциялау сметаны құру пайда болады. Басқаша айтқанда, фазаны жабдықтаумен, өндірумен және реализациялаумен байланысты, кәсіпорында болып жатқан жеңіл немесе күрделі операцияларды калькуляциялау.

Сонымен қатар, калькуляциялау қолда бар өндірумен байланысты шикізаттың өзіндік құнын, қызметтерді, материалдық, т.б. бухгалтерлік есептердің өзіндік құны көрсетеді. Өз кезегінде, сметалық калькуляциялауды құру үшін, нормативтер болуы қажет, т.с.с. нормативтік базаны құруға, кәсіпорынның  перспективалық ойларын жүйелеуге мақсатты негізделуі қажет.

Сметалық калькуляциялаудың жоспарлану уақытына тәуелділігі перспективалық, бес жылдық, жылдық, тоқсандық, айлық т.б. болуы мүмкін. Бір түрдегі өнімді өндіруге нақты құрылуы мүмкін.

Бұл процестің ерекше мәні баға құруға жататын, барлық қажетті нормалар мен нормативтерді есептеуден кейін басталады. Ол үшін қойылған нақты бағасы болуы керек, калькуляциялаудың бірнеше варианты осы арқылы есептеледі .Бұл жағдайда болатын есептеу бағасы бөлу жолымен сол немесе басқа элементтермен шифрлана алады. Өз кезегінде элемент шығындарының аталуын көлемді көрсеткіштерге аудару қажет.

Анықталған тауар түріне бюджет құру үшін, қымбат тұратын, техникалық орындалуы қиын жиындарда аралық калькуляциялауды қолдануда құрылуы мүмкін.