5-6 СЫНЫПТАРДА БАТИКТІ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

Батик өнері өте ертеде дамыған. Индонезияның Ява аралында алғаш рет дүниеге келді. Алғашқы маталардың өндірісіне дейін  малайзиялықтар  заттарын алып келіп аралда, ағаштын қабығына, өрнектерді жабайы аралардың балқытылған балауызы арқасында, өсімдік бояғыш заттармен қалған орындарды содан соң бояп отырған. Маталар пайда болған соң бұл әдістің негізі  – балқытылған балауызбен сурет түсіру – сол жұмыстың сәндеуге де қолдана бастады. Матаға жағылған балауыз бояу түстерін өткізбейді яғни механикалық түрде резерв жасайды. Содан соң матаға түрлі түсті бояуды жаға беруге болады. Балауыздың осы бір қасиеті арқасында – ежелгі әдістердің бірі матаны әрлеудің негізі каланды. Ежелгі матаны әрдеудің әдісінің тәсілі – Батик.  Батик сөзі Яван тілінен аударғанда ыстық балауызбен сурет салу деген мағынаны білдіреді. Осы сөздің арқасында Горячий батик техникасының атауы шығады. Горячии батик техникасы жеткілікті күрделі  және көп еңбекті қажет етеді, сондықтан да қысқа тоқталып жатырмыз. Рамаға керілген матаға балауызды пайдалана отырып, әртүрлі өрнек элементтерін саламыз. Балауыздың толық кебуінен кейін ашық қалған жерлерді түрлі түсті бояулармен бояп шығамыз. Осы әдісті бірнеше рет қайталауға болады түстердің қалай шығуына байланысты. Соңғы рет матаны кептіргеннен кейін  үтіктің көмегімен балауызды алып тастаймыз. Бүгінде балауыздың жағылуына пайда болған жаңа тәсілдердің арқасында  Горячии батик көп еңбекті кемірек қажет ететін болды. Сонда да бұрынғысынша жоғары көркем дік түрінде қалды.

Көп ғасырлар бұрын Қытай сүретшілері жібек маталарда әуедегі пейзаждарды таң қалатын сұлулықтарды жасау, ерекше гүлдердің суретін салды, бамбук, ағаштар, тұрмыс сахнасының суретін салды. Кейбір сүретшілер өз жұмыстарында  тек қана тушьты қолданды. IX ғасырда жаңа көркем стилі пайда болды. Оны сыншылар  бояу декоративтігі деп атады. Түстері керемет корінеді сызықтың азар жақын бояумен көрінетінін ашық түспен жасалғанын тушь пен қылқаламның кең қозғалыстармен  қолданылғанын көруге болады. Азат көркем стилі Қытайда кең тарады және сондай биік белесті бағындырды. ХII соңында академиялық стиль атағына ие болды. Шебер қолындағы қылқалам жібек бетімен азат сырғанады немесе қағаздың бетінде. Мүмкін сондықтан болар қазіргі заманғы жазу қандай да бір резервтің қолнануынсыз еркін жазу деп аталады

XX ғасырдың басында  Ресейде жылытуды қажет етпейтің резерв құрамын ойлап тапты. Осының арқасында біздің елімізді Холодный батиктің отаны болды. Мен жиірек мына техникада жұмыс істеймін азат жазумен оны біріктіре  отырып,  сол себепті оның арқасында керемет жасап шығаруға болатынын айта кеткенім жөн.

Батик  ( Индонез әріптерінен » маталарға тамшы «)-  матада жасалатын ерекше техника (сонымен қатар қолымен сәнденген матаның өзін де батик  деп атайды). Орындалу техникасы сурет үйлестіруінде негізі салынған.

Батик Индонезия халықтарында баяғыдан белгілі (әсіресе Ява аралында, біздің I ғасырда.), Индияда, содан соң Шумермен ертедегіде, Жапонияда, Перуде, Батыстағы және Орталық Африкада, және  кешірек (XVIII ғ)- Европада, Ресейде 1930 жылдарға қарай көрінді.

Өз уақыты бойынша батик пайда болуы мен дамуы, әртүрлі елдермен саяхатта және суретшіден суретшіге ұрпақтан ұрпаққа көшіп акварель, пастельді, графиканы, витражды, бейнелеу өнерінің көптеген қабілеттерін өзіне сіңіріп алды.  артынан және дамудың таяқ бар, әртүрлі елдермен саяхаттай және сүретшіге сүретшіден, ұрпаққа ұрпақтан кешіп өте, сорып алды өзінді көптеген бейнелеу өнерлердің — акварелі көркем қабылдаулары, пастельдің, графиктар, витражды, Бүгінгі дәстүрлі классикалық батиктің маңызы оңайлатылған өрнектің  арнайы құралдарының әр алуандығының арқасында, қолы жеңілдеп, тіпті киім әртүрлі бөлшектерді, ішкі көрініс заттарын тіркеп жазуды рұқсат етіп жатыр.

Батик әр түрлі елдерде бірсыпыра айырмалық ерекшеліктері болып жатыр. Мысалы, Индонезияда Батиктің негізі — индиго тонның — көк, қызыл қоңыр және піл сүйек түстің  барлық реңдері  индонезиялық дәстүрлі ою символдары мағынасы әр түрлі және жиі символикалық мағынаға ие, суреттерді және касталық бұйымдарды өздері анықтады сонымен қатар: патшалық және корольдық оюларды қайта қайталауға ешкімнің құқықтары болмады.

Ява аралында әлі күнге дейін ескілікті дәстүрлерді көзінің қарашығындай  сақтап жатыр, осы күнге дейін балауыздың ежелгі формалары сақталған. Резервтің бұл жердегі қызметі арнайы салынған паста бамбуктік шыбықтың арқасында жағады. Матаның тек қана қолдан жасалғанын алады,бояу жергілікті өсімдік түбірінен әзірленіп алынады. Осы жолмен бояу тәсілі — өте ұзақ уақытты және көп еңбекті қажет етеді. Пастаны алып тастағаннан кейін  көбінесе жай геометриялық  фигуралар және сирек фигуралық бейнелеулер қалады. Явалық батик қасиетті мата болып есептеледі.

Индияда орта ғасырларда матаға сурет салуды  немесе қолдық тәсілмен (қылқаламмен), немесе ағаш штампыларымен жасап отырған. Үнді технологияларының қазіргі кезеңінде бандхана техникасы (бандхей , бандхни , бандан , бандхини , бандхари ),кең таралған. Адамдарды киімде  бейнелеулеуде ұсақ тегіс өрнектерді салғанда  ежедгі үнді храмдарын көруге болады.

Малайзияда , Индонезияда ұқсас түйінді  техникасын планги деп атайды, Мәнділеп жатыр деген мағынаны білдіреді. Суматрада осындай маталарды моншақпен кестелеумен,Индияда — моншақтармен, Африкада — кестелеумен, інжу моншақтармен және қабыршақтармен толықтырып жатыр.

Ерекше композициялық құрылымымен  Индиялық өрнек мадхубани ерекшеленеді. Құдайлардың фигуралары адамдар мен жануарлар бир ортақ рамагаорналастырылады, және де бүкіл кеңістік гүлдер мен балықтардың , жылан және діни символдарды бейнелеулермен толтырылған. Бірақ Европада — XVIII ғғ ең тез және көп  тараған үнді кездеме бедері. Еуропаның үнді шыттарына таң қалғаны соншама, олардың даярлау технологиясынын жылдам үйреніп алды.

Қытай жібектің отаны болып есептеледі (ол б.з.д XII ғасырда пайда болды), орта ғасырларда озінің керемет Қытай жібектерін өздері де кездеме әдісімен безендіре бастады, (Безендірудің бұл тәсілінің атауы жанцзені деп аталды). Маталарға салынған оюларды сұйық бояғышпен жағып отырды. Тан дәуірінде  бояумен өрнектердің түсірілуі үш әдіс бойынша  қолданды: восковой, блоковой, и узелковый. Дәстүрлі қытай батигі  одақтық және түйінді әдемілеулерінде өзінің индигосы жиі қолданды. Қытай жібек жазуы философиялық мінез — құлықты көрсетеді. Мысалы балықтың бейнелеулері  табысты көбелекті бейнелеуі бақыт пен қуанышты ал лотос гулдерін бейнелеулері адалдықты білдіреді. Дүниеге ең алғаш рет жібек матада көркем көріністі бейнелеу  осы қытайда келді.

Жапонияда мәдениетінің  өзгешелігі арқасында, рокэти батигі дамыды. Уақыт өте XIII ғасырда сәнге елтаңбаның ою өрнегі кіре бастады. Бірақ  XVI ғ.дың соңында жапониялық градусталған қол жазуы оны ығыстырып тастайды. Сонымен жапондықтар сюжеттік өрнекті киномоға арналған матаға да, картиналарға да, толық мәнінде пайдаланды. XVIIғ.дың соңында Миядзани Юдзен салу пастасы көмегімен суретті түсіру техникасын ойлап тапты. Атауы юдзен.

Русьта ең көп таралған  матаға жазу тәсілі: белоземельная кездеме бедері болды. Баспа суреттердің әдісі.  Мына тәсілдің мәні:тақтайда өрнек кесіліп салынады, содан соң тақтай бояумен суланып және баспа түрге айналдырылады, Балғамен кесінді ағашты тықылдата отырып, суретті матаға  таңады. Осы әдіс тәсіл XVII ғ. да пайда болып ерекше мән беріле бастады. Воскпен матаға балауызды жүргізу жолын үйрене сала дүниеге Русьтық кубовой набойки әдісі келді.Кездемерезервировать балауызбен төсегінің, қондырылған төсек орыс ашық көк кездеме бедері әдісі көрінді. Матаға металдық штампымен балқытылған балауызды түсіргеннен кейін бояғыш затпен күбіге тиеді, бояу кебуінен кейін балауызды алыстатты.

Біздің күндерімізге қолдық өнер бұрынғыша биік бағалап жатыр. Көптеген белгілі сүретшілер өз туындыларын ява салтына және де жапон-қытай сюжеті бойынша жазып жатыр. Бірақ балауыз орнына каучук және бензиннің негізінде гутта — резерві, қолдалынылып жатыр, сонымен қатар оның жылытуына арналған арнайы электрлік штифтілер, және оңайлатылған техника пайда болды. Акрилдік бояулардың пайда болуымен қолайлы және де көркем туындыларды шығаруға әркімнің ақ өз үлесін қосуына ықпал жасады.

Түйінді батик техникасы.

Түйінді батик техникасы Индоқытайдағы ең ежелгі болып есептеледі.

Технологиясы қарапайым: дәл басқа батиктегі сияқты дәл солай жасалды. Балауызбен жүріліп өтеді бояудың бір біріне тиюінен сақтайды, бірақ — құрамда, әл әртүрлі ширақтар, арқандар болады.Матаны тығыз орап алып, жиппен байлайды краскаға салынады немесе красканы қылқаламмен жүріп өтеді. Одан соң матадан жіпті алып тастағаннан кейін жіп тұрған жер боялмай қалады. Матада пайда болған сурет матаны орауына жипти байлауына байланысты болады. Түйіншектер тоқылып немесе қолмен істелетін қаттап салулар немесе инемен бізбен жасалады..

1 кезең: Түйінді батикке мақта маталармен және жібек маталарды және сол маталарға сай келетін краска түрлерін пайдаланады. Мата жалпы ережеге сай дайындалады. Матаны ширатып ораудың алдында мтаға түрлі түсті жолақтар немесе шашырандылар немесе дақтар жүргізіледі.

2 кезең : жазу нәтижесі матадағы сурет матаны ширатып оруына тәуелді.Матанын ширатылуына байланысты матада әртүрлі шеңберлер, шеңбер шекарасын, әртүрлі жолақтар алуға болады. Дәл осындай ширатудан кейін матаны бояудан кейін және төңкеру керек сонда белгілі бір стильде салынған гүл немесе жапырақша және т.б. алуға болады.

3 кезең. Бояу. Мата белгілі бир мөлшерде алынған краскаға с