Саяси жүйенің қәзіргі кездегі теориясы
Саяси жүйенің қәзіргі кездегі теориясыСаяси жүйенің қәзіргі кездегі теориясы, Авторитарлы саяси жүйе, Тотаритарлы саяси жүйе, Демократия туралы түсінігін дамыту. Студенттердің ой өрісін, танымын кеңейту және саралау, сараптау қабілеттерін жетілдіру. Жоспар:
Тақырыпқа қысқаша сипаттама (тезисы): Саяси жүйенің көрсетілген бұл төрт бөлігі үздіксіз дамып отырады. Олар өздеріне тән арнайы әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, белгілі бір мақсаттар мен қызметтерді атқарады. Олар бір-бірімен тығыз қатынаста болады.Саяси жүйенің басты қызметі-қазына, байлықты бөлу саласына бақылау жасау. Саяси жүйе қоғамдық өмірдің барлық салаларының дамуына бағыт беріп, ықпал етеді, оларды басқарады. Қоғам дамуының мақсатын айқындайды. Мақсатына байланысты саясат экономикалық, әлеуметтік, ұлттық, ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Әдетте, мақсаттарды саяси партиялар зерттеп дайындайды. Парламенттік сайлауда жеңген партияның саяси бағыты мемлекеттің еріксіз мәжбүр ететін күштеріне сүйеніп жалпыға міндетті мемлекеттік жарлық сипатын алады. Мемлекеттік басқару органдары қоғамды қабылдаған шешімдерді орындауға жҗмылдырады, қоғамдық процестерге әсер ететін негізгі тетікке айналады. Саяси жҹйенің жіктелуі жөнінде ғалымдар арасында ортақ пікір жоқ. Олар бұл мәселеге әр жақтан қарайды, әр түрлі өлшемді пайдаланады. Мысалы, марксизм формациялық көзқарасты басшылыққа алып оны құлдық, феодалдық, капиталистік жэне коммунистік саяси жүйе деп бөледі.Ал У. Ростоу жэне т.б. «экономикалық өсу сатысы» деген тұжырымдаманы алға тартады. Олардың ойынша, адамзаттың даму тарихы мынандай бес сатыдан тұрады: 1)дәстҹрлі қоғам; 2)өтпелі қоғам; 3)алға басу қоғамы; 4)индустриялдық және 5) индустрияланғаннан кейінгі қоғам. Француз саясаттанушысы Ж. Блондель саяси жҹйені басқарудың мазмұны мен тұрлеріне сай оны 5 тұрге бөледі: 1)либералдық демократия. Ол саяси,мемлекеттік шешімдерді қабылдағанда меншікке иелік етуі, жекешілдік, еркіндік сияқты құндылықтарды басшылыққа алады; 2)коммунистік жүйе. Ол әлеуметтік игілікті тең бөлуге бағдар җстайды; 3)дөстүрлі саяси жүйе. Ол ат төбеліндей ақсүйектердің саяси жэне экономикалық үстемдігіне негізделеді; 4)дамып келе жатқан елдерде қалыптаса бастаған саяси жҹйе. Онда авторитарлық басқару белең алады; 5)авторитарлық-консервативтік жҹйе. Онда әлеуметтік және экономикалық теңсіздік сақталады, халықтың саяси билікке қатысуына шек қойылады. Қазіргі саяси тәртіптерді демократиялық және демократияға қарсы (антидемократиялық) деп үлкен екі топақа бөлінеді. Демократилық тәртіпке халықты биліктің қайнар көзі деп санап, оған мемлекеттік істерді шешуге қҗқық берілген жҫне ол үшін қажетті жағдайлар жасалған биліктің түрі, қоғамның мемлекеттік-саяси қҗрылысы жатады. Мұндай тәртіпте азаматтардың негізгі құқықтары мен еркіндіктеріне кепілдік беріледі, әр түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін көздеуші саяси партиялар, ұйымдар, мекемелер кедергісіз жұмыс істейді. Саяси өмір демократиялық негізде кең өріс алады. Саясат мәселелері ашық талқыланады, биліктің шектен тыс шоғырлануына жол берілмейтіндей тетік жасалады, азаматтарға қолайлы қҗқықтар мен еркіндіктер, олардың саяси көңілін білдіру түрлері айқындалады, жалпыға бірдей сайлау құқығы орнатылады. Сонымен қатар демократиялық тәртіп мынандай белгілермен сипатталады: 1. Адал,шынайы сайыс арқылы,жҹйелі түрде өткізілетін сайлау. Ол амал — айласыз, қулық-сұмдықсыз жүргізілсе және оны шынайы өткізудің жолы табылғанда ғана адал болады. 2. Үкіметтің сайлау арқылы дүниеге келуі. Демократияны қамтамасыз ету үшін сайлаудың жҹйелі жүйелі түрде жүргізілуі жеткіліксіз. 3. Демократия жеке тұлғалар мен аз ғана адамдардың да құқығын қорғайды. Әдетте, демократияға азшылықтың көпшілікке бағынуын айтады. Демократиялық тәртіп президенттік және парламенттік болып екіге бөлінеді. Өзін тексеруге арналған тапсырмалар:
Скачать |