Деректердің түрлері

Глоссарий  (сөздік, анықтама): тарихи деректердің классификациясы, деректердің типтік және жіктелуі бойынша бөлу, деректің шынайылық деңгейі, деректің өкілеттілігі (репрезентавность).

Дәріс мақсаты:  деректердің классификациялау мәселесін аңықтау,  деректің  «ішкі сыны» ұғымын игеру.

Тақырыпта қарастырылатын сұрақтар:

1. Тарихи деректерді классификациялау мәселесі.
2. Деректерді типтік және жіктелуі бойынша бөлу
3. Деректің шынайылық деңгейін анықтау немесе «ішкі сын». Өкілеттілік (репрезентавность) мәселесі
4. Авторлық мәселесі және оның деректердің шынайлық дәрежесіне ықпалы.

Тақырыпқа қысқаша сипаттама (тезисы): Типтiк жiктелудiң тарихи деректерді турлiк жiктелуден айырмашылығы ол деректердiн. мазмуны мен формасының сайкестiк пpинципiне негiзделген. Тип акпаратты салу жане сақтау тәсiлдерiмен ерекшеленген деректердi бipiктiредi. Негiзiнен деректердiң жетi типiн айтуға болады: жазба, заттай, этнографиялык, фольклорлық, лингвистикалық, фотокино­құжаттар, фоноқұжаттар. Мұндай жiктеу дерекке тән ерекше белгiлерiн (пайда болу, мазмуны, формасы) eскереді, дегенмен бұл шартты жiктеу. Өйткенi, фольклорлық (ауызша) деректер қазіргi кезде, көп жағдайда жазба түрiнде таралған, ал этнографиялық деректер — заттай ескерткiштер немесе кинофотоқұжаттар турiнде берiледi. Сондықтан бұлардың арасьшда айкын аралық жоқ.

Осындай ерекшелiктерiн ескере келе 1981 жылы ИД.Коваль­ченконың басшылығымен шыққан «Источниковедение истории СССР» оқұлығын әлеуметтiк акпараттарды бекту формасына карап, деректерді мынандай типтерге бөлген: заттай, көркем-сурет және графикалы сурет, жазба жане фоноқұжаттар.

Сонымен қатар деректерді пайда болу тегіне, сырткы ерекшелiктерiне карай үлкен типтiк топтар класына, оньщ iшiнде шағын топтарға бөлуге болады:

- заттай деректер — археологиялык ескерткiштерден бастап казiргi машиналар мен техникаға дейiн;

- көркем сүрет деректері — сурет өнерінің, жалпы өнер саласының барлык туындылары;

- сөздiк деректер — күнделiктi сөйлеу мәнерiнен бастап халыктың ауызша шығармашылық ескерткiштерi толығымен;

- жазба деректер — этнографиялық материалдардан бастап мазмұны мен формасы сан алуан болып келетiн жазба ескерткiштерiнiң бәрi;

- дыбысты деректер – сөзсiз немесе сөзбен бiрге орындалатын (саз, әуен, ән т.б.);

- салттық деректер — тұрмыста, мiнез-құлықта қалыптасқан дәстүрлер, әдет-ғvрыптар.

Өзін тексеруге арналған тапсырмалар:

1. Деректерді классификациялау мәселелерін зерттеген ғалымдар?
2. Деректерді типтік және жіктелуі бойынша бөлудін принциптері
3. Деректің «ішкі сын» жасаудың құрылымы.
4. Деректердің авторын аңықтаудағы мәселелер

Әдебиеттер: 1, 2, 8, 10, 11, 16, 28, 32, 34, 36, 42, 43.