Соғыстан кейінгі дәуірде қазақ әдебиеті сынының дамуы, өркендеуі

Лекция мақсаты:

- Соғыстан кейінгі дәуірдегі қазақ әдебиеті сынының даму жолдары туралы мәлімет беру.

Сұрақ:

1. Партияның көркем әдебиет пен өнер жайлы қаулылары (1946-1948). Олардың әдебиет дамуына жасаған кері ықпалы.
2. 40-50 жылдардағы қазақ әдебиетінің табыстары. М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Ғ.Мұстафин шығармаларының орыс және шет елдер тілдеріне аударылуы.
3. Партияның 20 съезі. Әдебиеттегі «жылымық», оның әдеби қозғалыс пен сынға әсері. С.Сейфуллиннің, Б.Майлиннің, І.Жансүгіровтің ақталуы. Олардың еңбектерін жариялау, зерттеу саласындағы жұмыстар.
4. Әдебиет тиарихы мен кеңес дәуірі әдебиетінің тарихын жасау проблемалары («Қазақ совет әдебиеті тарихының очерктері», алты томдық «Қазақ әдебиетінің тарихы»).
5. Сын кітаптарының жариялана бастауы (М.Қаратаев, Е.Ысмайылов, Б.Кенжебаев, Т.Нұртазин, Т.Әлімқұлов, С.Қирабаев, Р.Бердібаев, А.Нұрқатов, Қ.Нұрмаханов, М.Базарбаев).

Партияның көркем әдебиет пен өнер жайлы қаулылары (1946-1948). Олардың әдебиет дамуына жасаған кері ықпалы. 40-50 жылдардағы қазақ әдебиетінің табыстары. М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Ғ.Мұстафин шығармаларының орыс және шет елдер тілдеріне аударылуы. Оларжың шығармалары жайлы орыс және шет елдер сыншыларының пікірлері.

Партияның ХХ съезі. Әдебиеттегі «жылымық», оның әдеби қозғалыс пен сынға әсері. С.Сейфуллиннің, Б.Майлиннің, І.Жансүгіровтың ақталуы. Олардың еңбектерін жариялау, зерттеу саласындағы жұмыстар. М.Әуезовтың «Әр жылдар ойлары», С.Мұқановтың «Өсу жолдарымыз», Ғ.Мүсіреповтың «Суреткер парызы» атты сын кітаптары. ҚЖұмалиевтің, Е.Ысмайыловтың, Б.Кенжебаевтың, Т.Нұртазиннің сын-зерттеу еңбектері. Әдебиет тарихы мен кеңес дәуірі әдебиетінің тарихын жасау проблемалары(«Қазақ совет әдебиеті тарихының очерктері», алты томдық «Қазақ әдебиетінің тарихы»). Сын кітаптарының жариялана бастауы (М.Қаратаев, Е.Ысмайылов, Б.Кенжебаев, Т.Нұртазин, Т.Әлімқұлов, С.Қирабаев, Р.Бердібаев, А.Нұрқатов, Қ.Нұрмаханов, М.Базарбаев, т.б.).

Қазақ әдебиетінің шет елдерге кеңірек тарауы. Ә.Нұрпейісов, Т.Ахтанов, Б.Момышұлы, О.Сүлейменов кітаптарының шет елдер тілдеріне аударылуы, олар жайлы сын пікірлер.

Мәдени мұраны игеруде жаңа көзқарастың тууы. «Мәдени мұра және оны игеру» атты конференцияның өтуі (1959) және оның шешімдері.

Партияның «Әдеби көркем сын туралы» қаулысы (1972). «Уақыт және қаламгер» альманахының шығуы. Оның бетіндегі сын мақалалар. Әдеби сын еңбектердің көптеп басылуы. М.Қаратаевтың, Р.Бердібаевтың, С.Қирабаевтың, С.Сейітовтың, Ш.Елеукеновтың, С.Әшімбаевтың, З.Серікқалиевтың, Р.Нұрғалиевтің, Т.Тоқбергеновтың, т.б сын еңбектері.

Өзін-өзі бақылау тапсырмалары:

- Партияның көркем әдебиет пен өнер жайлы қаулылары әдебиеттің дамуына қандай кедергілері болды?

- Әдебиеттегі «жылымық» деген не? Оның әдебиет пен сынға әсері қандай?

- Қандай жазушылардың шығармалары шетел тіліне аударылды? Олар жайлы қандай сын пікірлерді білесіздер?

Әдебиеттер тізімі:

1. Қаратаев М. Туған әдебиет туралы ойлар. Алматы, 1958.
2. Мұстафин Ғ. Ой әуендері. Алматы, 1978.
3. Мүсірепов Г. Суреткер парызы. Алматы, 1970.
4. Мұқанов С. Таңдамалы шығармалар. 16 томдық. Алматы, 1972-1980.
   1. Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. 20 т. Алматы: Жазушы, 1985. – 496 б.
   2. Қирабаев С. Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті. Алматы, 1998.
   3. Нұрқатов А. Жалғасқан дәстүр. – Алматы, 1980.