Күрделі толықтауыш – Complex Object, күрделі бастауыш – Complex Subject айналымдары

Күрделі толықтауыш аударма барысында кеңінен қолданылады. Ол да бір тілден екінші тілге аудару кезінде қолданылатын грамматикалық өзгертудің түрі болып табылады. Күрделітолықтауыш инфинитивті және есімше құрылымдрын аудару тәсілі ретінде қолданылады. Егер инфинитив сезі іс әрекетін білдіретін етістіктерден кейін тұрса, онда ол күрделі толықтауыштың бір бөлігі ретінде қазақ немесе орыс тілінің құрмалас сөйлемінің қосымша түрінде аударылады, яғни құрамында күрделі толықтауышы бар ағылшын тілінің жай сөйлемі қазақ немесе орыс тіліне аударғанда сабақтас құрмалас сөйлемге айналады. Мысалы: I saw him pass the paper to the secretary – Менің көргенім ол хатшыға құжаттарды бергені. We expect the government to provide assistance to the needy population – Біздің үтіттеніп отырғанымыз, үкіметтің балалары көп отбасыларға көмсек беретіні. To be – инфинитиві аударма кезінде түсіп қалады, өйткені орыс тілінде көмекші етістік жоқ.Мұндай кезде орыс тіліндегі сөйлемде жай сөйлем болады. Мысалы:  We expect the government to provide assistance to the needy population – Біз бұл шешімді ең жақсы деп санадық. Есімше инфинитив сияқты күрделі толықтауыштың құрамына ене алады. Мұндай грамматикалық құрамында есімше баяндауыш болып аударалыды. Мысалы: The people watched the firemen climbing the tallest tower in the city – Халық өртке қарсы қызмет адамдарының қаладағы ең ұзын мұнараның басына шығып бара жатқандарын байқап тұрды. Салыстыру үшін инфинивті айналымы бар сөйлемді аудрайық: The people watched the firemen climbing the tallest tower in the city – Халық өртке қарсы қызмет адамдарының қаладағы ең ұзын мұнараның басына шығып бара жатқандарына қарады. Complex Object – тің аударылатын қиын кезі. There seems to be at least two scenarios of the government’s actions – үкімет іс әрекеттерінің ең аз дегенде екі сценарилері бар деген болжам бар.

Complex Subject – айнымалы инфинитив атау септігімен бірге қолданғанда пайдаланады. Бұл айналым қолданған кезде инфинитив күрделі баяндауыштың бөлігі болып, активті және пассивті формадағы етістіктерден кейін тұрады. Мысалы: They are known to have won – Олардың жеңіске жеткендері мәлім. Their team seems to have won – Олардың тобы жеңске жеткен секілді. Инфинитивтің формасына қарай аударма кезінде баяндауыш аяқталған жәнее аяқталмаған іс әрекет білдіре отырып осы өткен және келер шақтарда тұра алады. Мысалы:  He seemed to be sleeping – Ол ұйықтап жатқан сияқты болды, He is said to have made a good report – Ол жақсы баяндама жасады деген сыбыс бар, They are known to have been working on this issue for a year – Олардың бұл жұмыс төңірегінде жұмыс жасап жүргендеріне бір жыл болғандығы  баршаға мәлім.

Практикалық тапсырма

Берілген сөйлемдердегі күрделі толықтауыш құрылымына назар аудара отырып, қазақ тіліне аударыңыз:

1. The economic laws are known to be universal.
2. The employees expected the management of the company to reconsider the terms of the contract.
3. For the economic growth to continue a whole set of macroeconomic measures needs to be taken.
4. The financial crisis appeared to have affected different regions of the world.
5. The new method is believed to have given good results.
6. A new social protection policy is expected to be put into practice already this year.
7. At the end of the year the statistical data will be found to be in line with the projections.
8. The arrival of the technical experts is not likely to change the general picture of the reforms under way.
9. They established what is believed to be a solid system of relationships with trade partners.
10. Their attitude to the process of reforms has never been thought to change so radically.
11. There seems to be a misunderstanding as to the approaches used.
12. Their efforts have not been reported to have resulted in substantial changes.
13. According to recent research, one might expect the purchasing power of the population to be gradually rising.
14. The only way for companies to avoid double taxation was to lower their profits.
15. The tendency was for the exchange rate to be slowly stabilized after the National bank’s interventions.
16. The exchange rate policy was developed earlier this year and found to be far from being perfect.