Көлік түрлерінің дамуы

Автобус көлігі

           ХV ғасырда венгрияда шығарылған пошталық кареталар автобустардың алғашқы үлгісі ретінде пайда болды. Алғашқы автобустар 1830 жылы Англияда жасап шығарылды. Олар жолаушылардың аздаған тобын тасымалдауға арналған болатын және олар бу двигателімен жүретін және оларды омнибустар деп атаған. Латын тілінен аударғанда ол «Барлығы үшін көлік» дегенді білдіреді.

1885 жылы Германияда 6-ат күштік қуаты бар бір цилиндрлілі двигательді 8 орынды автобыс жасалынды.

1915 жылы автобус әлемнің барлық қалаларында барлығына қол жежетін қоғамдық қала көлігі болды. АҚШ-та классикалық конструкцияда алғашқы автобус 1922 жылы құрылды.

Соғыстан кейінгі жылдарда автобусты құру белсенді  дамыды және ең қуатты өзіндік индустрияға айналды.

1980 жылы бүкіл әлемде 3 млн автобус пайдаланылып жүрді. Автобустық фирма – гиганттар пайда болды. Осылайша, «Gteyhound» (АҚШ) компаниясының 12 мыңнан астам біртипті комфортабельді жолаушылық және туристтік автобустарын иеленді.

Су көлігі

            Теңіз туризмнің бастамасын ХІХ ғасырдың ортасына жатқызуға болады.

Демалу мақсаттарымен теңіз жолаушылар судаларының арнайы ұйымдастырылған рейстері туралы алғашқы хабарлар 1835 жылға жатады. Бұл кезде Англияда Британияның және Исландияның Солтүстік аралдары арасында тұрақты серуендік рейстер жарияланды.

1837 жылы «P & O» судоиеленуші компаниясының негізі қаланды. Теніз саяхаттарымен қатар белсенді түрде өзендік маршруттар дамып жатты.

1843 жылы Томас Кук Темза бойынша қайықтық экскурсияларды ұйымдастырды. Және бір уақытта басқа континентте «америкэн Экспресс» Миссисипи бойынша экскурсияларды орындады.

ХХ ғасырдың басындағы шиеленсікен бәсекелестік судоиелерін суднода тұру жағдайын жақсатуды тұрақты түрде мәжбүрлер отырды. Ол өз кезегінде судаларды тез уақытта жоғары комфортабельді қалқымалы қонақ үйлерге айналдырды. 1907 жылы суға трансатлантты лайнерлері «Сириус», «Лузитания», «Мавритания», 1912 жылы «Титаник», 1914 жылы «император» және «Фатерланд» жіберілді. Олар мухитті 1 аптада кесіп өткен.

Советтік теңіз туризмнің тарихы 1957 жылы басталды. Бұл кезде «Интурист» бүкіл союздің акционерлік қоғамы «Победа» және «Грузия» жалдап алған жолаушылар судаларында Одессадан Ленинградқа, Еуропа бойымен теңіз саяхаттарын жүзеге асыруды бастады.

1960 жылы «Адмирал Нахимов» — да Крым – Кавказ жағалауының бойымен советтік туристтермен алғашқы круиз ұйымдастырды. 1962 жылы  — «Григорий Орджникидзе» теплоходында Қиыр шығыс жағалауымен 20 тәулік ұзақтығымен круиз ұйымдастырған.

Темір жол көлігі

Темір жолының пайда болуы саяхаттарда кәдімгі революцияны болдырды. Солтүстік американың жәгне Еуропаның темір долдар желісінң темір жол станцияларын жақын орналасқан айдандардың орталығына айналдырды.

Темір жол атағы бір сәтте барлық жерлерге жайылды.

Осы уақытқа дейін темір жол туризмнің пионері өзінің ғасырлық тарихы бар және әлемдегі ең ірі фирма – ол АҚШ-тағы 1872 жылы ағайынды Пульмандармен негізі қаланған «International Company of Wagons- dit» компаниясы болып табылады.

1884 жылы еуропалық мемлекеттердің астанасы арасындағы хабарларды жеткізу үшін «International Company of Wagons Lit and Crand Express of Europe» компаниясының негізі қаланды. ХІХ ғасырдың аяғыннан ХХ ғасырдың басына дейін бұл компания барлық класстағы атаулы маршруттарды құрып және пайдалануға еңгізді. Олардың кейбіреулері осы күнге дейін бар. Бұл кез «Wagons Lit» үшін «Алтын ғасыр». Поездардың маршруттары Парижді Стамбулмен, Мәскеуді Владивостокпен және т.б. Байлныстырды.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін компания аты өзгеріп, өзінің маршруттарын жандандырып және ол туристтік темір маршруттарымен байланысқан өзінің туристтік индустриясын құра бастады, яғни – отельдерді, мейрамханаларды салумен, туристтік агенттіктерді құрумен айналысты.

Ресейде 1,5 ғасырлық темір жол желісінің ең үлкен жүйесі бар. 1913 жылы Ресейдің пайдаланылатын темір жолының ұзындығы 71,7 мың км құрады және ұзақтығы бойынша АҚШ-тан кейін әлем бойынша 2-ші орынды алды. Негізгі темір жолдары Ресейдің еуропалық бөлігіндегі орталық және онтүстік аудандарында салынды. ХІХ — ХХғғ. Транссібірлі магистраль салынды.

Бірақ та, ХХ ғасырдың ортасында темір жол тасымалының интенмивтілігі әлемде күрт қысқарды, өткені оған автомобиль саны өсуі және авиатасымал дамуы себеп болды.

Автомобиль көлігі

ХХ ғасырдың басы жаңа көлік түрі – автомобильдің пайда болуы және дамуымен байланысты. Осылайша, 1904 жылы Англияда барлығы 8465 автокөлік болған, ал 1914 жылы олардың саны 132315 – ке жетті. Автомобильдер 1908 жылы Генри Форд өзінің белгілі «Т» моделін ұсынған кезде АҚШ-тың туристтік сахнасына шықты. Бұл автомобиль жақсы жолдарға аұранысты тудырды. Бүгінде автомобиль барлық халықаралық сапарлардың 84 % — де пайдаланылды. Автотуристтер жаңа туристтік аулалардың пайда болуына себеп болды (1920 – шы жылдары), кейіннен олар мотельдерге айналды.

Авиациялық көлік

Әуе шарындағы бірінші әуе сапары 1805 жылы Мәскеуде орындалды. 1852 жылы А. Жиффар – мен жасалынған бу двигательді аэростатпен бірінші әуе сапары болды.

ХІХ ғасырдың басында ағылшын ғалымы Д.Кэйли планер моделін жасады және сынақтан өткізді, ол 20 ғасырдың басына дейін ауадан ауыр ұшқыш аппаратының жалғыз типі болып қала берді.

Ресейде планерде ұшу мүмкіндігін ХІХ ғасырдың 1970-1980 жылдарында Н.А. Арендт алғаш болып негізін қалады.

Жылжымайтын қанаты бар ауадан ауыр ұшқыш аппартының идеясының өңделуі, Ресейде капитализмнің орнауынан болған техниканың дамуы ұшақтар жобасының пайда болуына әкеп соқтырды.

Жылжымайтын қанаты бар алғашқы ұшақтардың моделін орыс құрастырушысы Д.Ф. Можайский жасап шығарды. 1882 жылы әлемдегі ең бірінші ұшақ аспанға көтерілді.

1910 жылы инженер А.С. Кудашевтың конструкциясындағы ұшағы сапарға шықты. Содан кейін Я.М. Гаккельдің, И.И. Сикорскийдің ұшақтары ауаға көтерілді.