Эндокриндік жүйенің жастық ерекшелігі

Мақсаты: Балалар мен жасөспірімдер организмі қызметтерінің гуморальдық жолмен реттелу ерекшеліктерімен таныстыру.

Сұрақтар:

1 Гормондар мен эндокриндік жүйе туралы түсінік.

2 Ішкі секреция бездерінің физиологиялық маңызы және оның онтогенез процесіндегі дамуы.

3 Балалардың және жасөспірімдердің жыныстық дамуы.

4 Балалардың және жасөспірімдердің эндокриндік жүйесі қызметінің жоғарғы нерв жүйесіне әсер етуі. 

Организмнің қызметін реттеуде ішкі секреция бездері маңызды роль атқарады. Ішкі секреция бездеріне гипофиз, эпифиз, қалқанша безі, қалқанша маңы бездері, бүйрек үсті бездері, айрықша без, ұйқы безі жатады. Iшкi секреция бездерінің өнiмдерiн гормон деп атайды. Гормон — өте белсендi химиялық зат. Ол қанға немесе лимфаға сіңiп, мүшелер мен мүшелер жүйесiне, тiптi күллi организмге әсер етедi.

Ағзаның өсуі мен дамуы, жас кезеңдерінің алмасуы ішкі сереция бездерінің қызметімен байланысты. Эмбрионның үшiншi аптасында жыныстық жетiлу басталады. Бұл кезде алғашқы жыныстық белгiлер пайда болады. 4-5 айлық ұрықта жыныстық белгiлер айқын көрінеді. Осы кезден бастап аталық жыныc бездерінің өcу қарқыны 1 жасқа дейiн бiркелкi, 1 жастан бастап жынстық жетiлу басталғанша өте баяу дамиды, оның мөлшерi де айтарлықтай ұлғаймайды. Ал аналық жыныc безiнің өсу қарқыны ұрықтық дамудың 7-9 айыңда және 1 жасқа дейiн күштi болады, сонан соң 7-9 жасқа дейiн өсуін күрт баяулайды. Осыған байланысты балалық кезең ер балаларда 9-11, қыз балаларда 7-9 жасқа дейiн созылады. Аталған мерзiмдерге дейiн ер балалар мен қыз балалардың өcyi мен дамуы бiрдей болады. Олар бiр-бiрiнен алғашқы жынстық белгiлер мен ер жынысқа тән тұқым қуалайтын психикалық ерекшелiктер бойынша ғана ерекшеленедi.

Бақылау сұрақтары:

1 Гормондар мен эндокриндік жүйе туралы түсінік беріңіз.

2 Қалқанша безінің физиологиялық маңызы қандай?

3 Бүйрек үсті бездерінен бөлінетін гормондардың физиологиялық әсері.

4 Ұйқы безінен қандай гормондар бөлінеді?

5 Гипофиздің эндокриндік жүйеде алатын орны қандай?

6 Жыныс бездерінің эндокриндік қызметін баяндаңыз.