Зат алмасу және оның қуат (энергия) алмасуымен

Тірі организм өлі табиғаттан өзінің күрделі химиялық құрамының салыстырмалы тұрақтылығын сақтау мүмкіндігімен ерекшеленеді. Осының арқасында организмнің тіршілік әрекеті атқарылады. Организмнің әрбір жасушасының молекулалық құрамы үздіксіз жаңарып отырады. Олардың біразы толық бұзылады да, жаңа молеку-лалармен алмасады, ал кейбіреулері жартылай өзгерістерге ұшырайды. Осындай өзгерістер үстінде кейбір заттар өзінің биологиялық құнын толық жояды да, тез алмастырылады. Сол себепті кез келген организм өзінің тіршілік әрекетін сақтау үшін сыртқы ортадан құрылымдық материалдарды қабылдап отыруға мәжбүр болады. Тірі организмдегі осындай химиялық және физикалық өзгерістер жиынтығын зат алмасу деп атайды.

Жеке жасушалар мен бүкіл организмдегі зат алмасу организмге сыртқы ортадан қорек құрамында келген қоректік заттардың өзгерістерімен, жасуша цитоплазмасының құрамына енуімен байланысты. Демек, зат алмасу дегеніміз тіршілік процестерінің химиялық қозғалысы.

Энергия алмасуы деп организмде энергия түрлерінің бір-біріне ауысуын, түрленуін және қуатты заттардың жинақталып, пайдаланылуын айтады.

Тірі организмге тән қасиеттердің бірі — құрылымдық өзгерістер мен энергия алмасуының тұтастығы. Жасуша құрамындағы химиялық заттар бір жағынан құрамының тұрақтылығымен ерекшеленсе, екінші жағынан ферменттердің әсерімен ыдырап, түрленіп, энергия көзіне айналып отырады. Демек, зат пен энергияның алмасуы бір-бірімен тығыз байланыста жүреді, олар біртұтас процестің екі құрамасы.