Ипотекалық несиелендірудің Қазақстанда дамуының рөлі мен алғы-шарттары

Ипотекалық несиелендірудің   көптеген елдерде  халықты  баспанамен  қамтамасыз етуде атқаратын ролі  көпшілікке  мәлім. Табыстары  шағын болғанымен, оны  тұрақты  алатын   азаматтар үшін тұрғын жайды  меншікке сатып алуға  жағдай жасаумен қатар,  ипотекалық несиелендіру  жүйесі  құрылыс саласына  инвестициялар тартуға  мүмкіндік береді. Сондай-ақ ол қор рыногының  жаңа сегменті  -  ипотекалық  құнды қағаздар  рыногын  қамтамасыз етеді.  Қазақстан Республикасының Үкіметі  өткен жылдың тамыз айында  ұзақ мерзімді  тұрғын үй құрылысын  қаржыландырудың  және  ипотекалық несиелендіру  жүйесін  дамытудың  концепциясын мақұлдады. Концепция бойынша   жұмыс  Ұлттық Банктің  бастамасымен жүргізілді.  Бұл ретте  Елбасының   несиелерге   қарапайым халықтың қол жетімділігін  қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмасын, сондай-ақ  қолда бар ішкі  инвестицияларды құрылыс  саласын дамытуға  тарту  мақсатын   орындаудың  жаңа жолдарын  іздестіруге  талпыныс  жасалды. Тұрғын үй құрылысын  қаржыландырудың жаңа жүйесін  дамыту үшін   көптеген жағдайларда  тұрақты алғышарттар бар деп айтуға болады. Әрине, ең алдымен,  бұл  тұрғын үйге  мұқтаж   азаматтар санының  ұлғаюы, бұған  бір жақтан  ескі  тұрғын үйлердің тозуы да септігін тигізуде.  Сонымен қатар,  Қазақстан экономикасының дамуы  еңбекке  қабілетті  халықтың  тұрақты табыс алу  мүмкіншіллктері зор  өңірлерге, мысалы мұнай өндірілетін аумақтарға қоныс аударуына  ықпал етті.  Ал, бұл жағдай  тұрғын үйге деген қосымша  сұраныстың өсуіне әкеп соқты. Соңғы жылдары  орын алып отырған оңтайлы жағдайдың  біріне  халықтың  жинақ қаражаты деңгейінің өсуін жатқызуға болады.  Алайда,  ол жинақтар  тұрғын үйге мұқтаж азаматтардың  көбіне  тұрғын үйдің құнын біржола  толығымен төлеуге  мүмкіндік бермейді. Осыған орай, ипотекалық несиелерге деген  сұраныс та  туындауда.  Сонымен қатар,  елеулі ішкі  инвестициялық потенциалдың,  ең алдымен  зейнетақы жүйесі  тарапынан  туындап келе жатқан потенциалды атап өткен жөн.  Зейнетақы салымдарын  экономиканың нақты секторына тарту  идеясы бірнеше жылдар бойы талқыланып келеді. Бірақ, болашақтағы зейнеткерлердің күнкөріс  қаражатына айналмақ  бұл   жинақ қаражаттың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесі  аталмыш   идеяны жүзеге асыруға  тежеу болып келеді. Сондықтан,  зейнетақы жинақтары  инвесицияланатын болса,  олар  қамтамасыз етілуі тиіс. Осы мүмкіндікті   ипотекалық  құнды қағаздарды, яғни  жылжымайтын  мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген  құнды қағаздар  шығару және орналастыру  жолымен  банктерді қайта қаржыландыруды жүзеге асыру   жүйесі көздейді.   Әлемдік практикада  ипотекалық несилендірудің  әртүрлі модельдері  қолданылуда.  Олар  несилендіру және қайта қаржыландыру   процесінің ұйымдастырылуы әдістерімен,  мемлекеттің  қатысу дәрежесімен   бір-бірінен ерекшеленеді. Қалыптасқан экономикалық жағдайда  АҚШ. Германияның, Малайзияның және Ресейдің  тәжірибесі негізінде  жинақталған  небір жүйелер «гибридін»  қолдану  керектігі шешілді. Сондықтан, ипотекалық  рынокта  оператордың функцияларын  атқаруы  тиіс,  несиелік ресурстардың   тез арада   қайтарылуын  және  банктер мен банктік емес  ұйымдардың  өтімділігі проблемасының шешілуін   қамтамасыз ететін,    ипотекалық  несиелер берілді  жүзеге асыратын  арнайы мамандандырылған  ұйым – Қазақстандық ипотекалық  компанияны құру  туралы шешім қабылданды. Компанияның құрылтайшысы болып алғашқы кезеңде  Ұлттық Банк  болып белгіленді.  Компанияның төленген  жарғылық капиталы  бүгінгі таңда  1,0 млрд. теңге құрайды.  Кейін  компанияның  капиталына  халықаралық  қаржы ұйымдарының  және екінші деңгейдегі банктердің қатысуы  жоспарлануда.

Қорытынды

Қорытындыға келгенде, менiң рефератымның басты мақсаты   ипотекалық несиенiң және оның нарықтық экономикада алынған орынын толық мағынасын ашу. Несие экономикалық өмiрiнде үлкен орын алады. Несие – нарықтық экономиканың тiрегi ретiнде экономикалық дамудың ажырамас элементiн бiлдiредi. Оны барлық шаруашылық субьектiлерiмен қатар, мемлекет те, үкiмет те, сондай-ақ жеке азаматтар да пайдаланады. Несиенiң пайда болуын өнiмдердi өндiру сферасынан емес, олардың айырбас сферасынан iздеу қажет.Тауар айырбастау – бұл тауардың бiр қолдан екiншi қолға өтуiн бiлдiредi десе, шынымен де осындай айырбас кезiнде несиеге айланысты қатынас туындайды. Ипотекалық   несие – бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша пайдалануға берiлетiн ссудалық капитал қозғалысы.Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуiн қамтамасыз ете отырып, несие берушiлер мен қарыз алушылар арасындағы несиелiк қатынасты бейнелейдi Несиенiң көмегiмен заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражаттары мен табыстары экономикалық жүйе теңiрегiнде жинақтала отырып, уақытша және ақылы негiзде пайдалануға берiлетiн ссудалығ капиталға айналады.Несие – бұл банктiң қаражатын құрайтын көзi ретiнде барлық несиелiк қатынастары ұйымдастырудың әр түрлi формалардың болуын және сондай-ақ олардың жұмсалымдарының бiр формасын бiлдiретiн кең ұғымды сипаттайды.Экономикалық категория ретiнде, несие – кәсiпорындар, ұйымдар және бiрлiстiктер, сондай-ақ халық арасындағы несие қорын құру және оларды қайтарылуы,пайыз төлеу шартында белгiлi бiр мерзiмге уақытша пайдалануға беру негiзiнде қалыптасқан өндiрiстiк қатынастар жиынтығы.Несиелiк мәмiле бойынша несиелiк қатынастар субьектiсiнiң қарыз берушi және қарыз алушы жатады. Несиенiң экономикадағы орны мен рөлi, оның атқаратын қызметтерiмен сипатталады.Несие ол қазiргi замандағы ең керектi және қолайлы жүйесiнiң бiр түрi. Экономикасын жоғарғы деңгейге көтеру үшiн және экономикасын дамыту үшiн ең қолайлы және қажеттi элементтiнiң бiрi болып саналады..Егер Қазақстан өз  ипотекалық несиенің жүйесiн халыққа ыңғайлы берiлетiн болса,ол дамыған елдерiнiң қатарына шығады және халықтың жағдайын жақсартады, жұмыссыздағын азайтады, жеке меншiк елдiң пайдасына өз үлесiн қосады және экономикасын жоғарғы деңгейге көтерiлуiне әсерiн тигiэедi.