Еңбекақы есебі

Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына толтырлған алғашқы құжаттар мен жұмыс ұақытының табельдері оларға еңбекақы есептеу және оны төлеу үшін ұйымның цехынан, бөлімшелерінен, бригадаларынан кәсіпорынның әкімшілігі белгіленген мерзімде бухгалтерияға келіп түседі. Еңбекақы есептеу үшін толтырылатын алғашқы құжаттар мен табельдердің дұрыс толтырылуы, лауазымды тұлғалардың қолдарының қойылуы мұқият тексеріледі. Сондай ақ бұл құжаттағы еңбек бағасының дұрыс қойылуы олардың жұмысшылар мен қызметкерлерге  еңбекақы төлеу және сыйақы есептеу қағидаларына сәйкес келуі және шифраларының дұрыс қойылуы тексеріледі. Тексеріліп болғаннан кейін бұл құжаттар бойынша кәсіпорынның жұмысшылар мен қызметкерлеріне еңбекақы есептелінеді.

Еңбек ақы негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі-еңбек ақыны қызметкерге фактілі істелген уақыты мен кәсіпорында орындалған барлық жұмыстар үшін шағады. Қосымша- кәсіпорында орындалмаған уақытқа, заңмен негізделген, еңбек демалысы, жұмыстан шығу кезіндегі жәрдем ақы т.б.

Экономиканың барлық салалары мен меншіктің барлық нысандарында тарифтік ставкалар. Олар қызметкерлердің біліктілік топтарға дифференциалайды. Қорытынды құру базасы біртекті тарифті ставкаларды есептеу мен экономиканың барлық салаларында жұмыскерлердің қызмет еңбек ақысы республикада заңмен бекітілген төмен гі еңбек ақы көлемімен алынады.

Еңбек ақы ақшадай және натуралды нысанда шағылады және төленеді.

Еңбек ақыны ақшалай төлеу еңбек ақыны төлеудің негізгі және қосымша түрі және еңбек ақы жүйесіне сәйкес іске асады.

Еңбек ақы жұмыскерлерге мекеменің кассасында және олар өндірістік жағдайы мен жұмыс істеуші қызметкерлердің дәрежесіне  қарай төленеді-5 бөлімі №50 нұсқау. Жалдамалы жұмыскерлердің саны мен еңбек ақы статистикасы, екі топқа бөлінеді, жұмыскерлер және қызметкерлер еңбек ақыны төлеуді ұйымдастыру практикасын екі негізгі нысан қолданылады. Келісілген еңбек ақыны төлеу- негізіне жұмыс көлемінің есебі және келісілген бағаа, яғни орандылған жұмыстың күрделігі бірлігі еңбек ақыны төлеуге негіз болады, жұмыс күнделігіне байланысты, уақыт бойынша еңбек жалақысы тарифтік ставка мен  кесімді қызметақы, яғни фактілі орындалған уақытқа байланысты жүзеге асады. Тарифтік еңбек ақы мөлшері уақыт бірлігіне байланысты ( сағат, күн, ай).

Нарықтық экономика жағдайында еңбек ақыны дәстүрлі емес нысандар арқылы төлеу пайда болды, яғни түскен пайдадан пайыз арқылы есептеу, төлеу.

1. Келісілген еңбек ақыны төлеу орындалған жұмысына төлеу (өнім дайын болған жағдайда), келісілген бағамен, өнім санына байланысты.

2. Келісілген сыйақылы еңбек ақы белгілі көрсеткішке жеткенде, белгілі бір шартты орындағанда төленеді. Мысалы, келісілген баға үшін шебер Кітапбековқа А.А. 10200 теңге төленеді. Премия-сыйақысы 10200*30%=306. Нақты фактілі еңбек ақы 10200+306=10506.

3. Келісілген пргрессивті еңбек ақы төлеу еңбек ақы  жоспарланған өнімнің саны үшін төленеді, тұра бағамен есептелінеді.

4. Аккордты еңбек ақыны төлеу әртүрлі мамандықтардан құралған жұмыскерлерден тұратын бригадаға қолданылады. Еңбек ақыны төлеу жұмыстың барлық көлеміне төленеді, қойылған бағамен, максималды уақытпен, соңғы өнімге төленеді.

5. Фактілі еңбекақы бригададағы адамдарға бөлінеді, әрбіреуінің орындалған уақыты бойынша, жұмыскерлердің разряды бойынша.

Сыйақы немесе сый бұл жағдайда жұмыс уақытының қысқарғанына байланысты сапа үшін төленеді. Аккордты жүйе белгілі бір адамдар тобына есептелінеді, материалды мақсатты көздеген және жұмыс уақытын қысқартқан жағдайда, нарядпен жабылады.