Капитал қозғалысымен байланысты валюталық операцияларды реттеу

КІРІСПЕ…………………………………………………………………………………………..2 

І ТАРАУ.  Валюта  нарығы  және  валюталық  реттеу  туралы  жалпы  түсінік………………………………………………………………………………….4

1.1.  Валюта  нарығы  және  валюталық  операциялар…………………………4

1.2.  Валюталық   нарығын  реттеудің мағынасы мен қажеттілігі………..7

1.3.   Валюта нарығын  бақылаудың негізгі бағыттары………………………..8

ІІ ТАРАУ. КАПИТАЛ ҚОЗҒАЛЫСЫМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРды  реттеу……10

2.1.          Негізгі  ұғымдар  мен  жалпы  ережелер…………….10

2.2.          Резиденттердің  кредит  алуымен  және  резидент  еместердің  резиденттердің  экспорт-импорт  мәмілерін  кредиттеуімен байланысты операцияларын  тіркеу………..15

2.3.          Резидент  еместердің  Қазақстан  Республикасына  тікелей  және  инвеспорфельдік  тицияларын  тіркеу……17

ІІІ  ТАРАУ. Қазақстан  Республикасында  валюта нарығын  реттеу……..24

3.1. Қазақстан Республикасында валюта операцияларын жүзеге асыратын резиденттер мен резидент еместердің  құқықтары  мен міндеттері……….24

3.2. Қазақстан  Республикасында  валюта  операцияларын  жүргізу ережесі…………………….25

ҚОРЫТЫНДЫ………………….26

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН  ӘДЕБИЕТТЕР…………28

КІРІСПЕ

Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты валюталық жүйе құрылды. Экономикалық тұрғыдан қарағанда – бұл шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи түрде қалыптасқан валюталық-экономикалық қатынастар жиынтығы; ұйымдық-заңдық тұрғысынан қарағанда – белгілі бір қоғамдық-экономи-калық формация шегіндегі валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік-құқықтық формасы.

Валюталық  жүйелердің  дамуы  өз  кезегінде  валюта  нарықтарының  дамуына  септігін  тигізді.  Валюта  нарығы – FOREX  (Foreign Exchange  Operations – шетелдік  айырбас операциялары) деп аталады.

Қазіргі  уақытта  валюта  нарығы  ең   үлкен  қаржы  нарығы.  Қазақстан  Республикасына бүгінгі  таңда валюта  нарғына  маманданған  көптеген  дилингтік  компаниялар  келіп  жатыр.

Халықаралық валюталық қатынастар материалдық өндіріс саласына, сондай-ақ бөлу, айырбас және тұтыну салаларына  қатысты   халықаралық   экономикалық   қатынастарға   делдал  болады.

Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың дамуына, саяси жағдайға, елдер арасындағы күштердің арақатынасына тәуелді.

Қазақстан  Республикасында  КASE  қор  нарығында  тек  акция, облигациялармен  ғана  емес,  сонымен  қатар  валюталармен де  операциялар    жасалады.  Ұлттық  валютамыз – теңге  1999  жылдан бастап  еркін  жүзу  бағамымен  келе  жатыр,  яғни оның  бағамы  сұраныс  пен  ұсыныс  арқылы  анықталатын  болды.  Еркін  жүзу  бағамы – ел  экономикасының  жаңа  дәрежеге  көтерілгенінің  белгісі.

Валюта  нарығы  ел  экономикасын  қан  жүйесі  секілді.  Валюта  нарығын  реттеу  –  бүкіл  ел  экономикасын  реттеудің  алғы  шарты.

Менің бұл курстық жұмысты жазған мақсатым: Валюта нарығы және валюталық операцияларды, валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен қажеттілігін, бақылаудың негізге бағыттарын, негізгі ұғымдармен жалпы ережелерді, резиденттердің кредит алуымен және резидент еместердің резиденттердің экспорт – импорт мәмілелерін кредиттеумен байланысты операцияларын тіркеуді резидент еместердің Қазақстан Республикасына тікелей және портфельдік инвестицияларын тіркеуді және Қазақстан Республикасында валюта операцияларын жүзеге асыратын резиденттер мен резиден еместердің құқықтары мен міндеттерін, валюта операцияларын жүргізудің ережесін анықтап толық қамыту, ал міндетім осы аталған мәселелерді түсінікті әрі нақты етіп жеткізебілу.  

І ТАРАУ.  Валюта  нарығы  және  валюталық  реттеу  туралы  жалпы  түсінік

1.1.         Валюта  нарығы

Валюта дегеніміз – мемлекеттердің заңды төлем құралы ретінде қабылданған ақша бірлігі немесе банкноттар, қазыналық билеттер мен тиындар, соның ішінде қымбат металдардан жасалған тиындар (айналымнан алынған немесе алынатын, бірақ айналымда жүрген ақша белгісі мен айырбастауға жататын тиындар) түріндегі қолма-қол және аударым нысанындағы құнның ресми стандарттары, сондай-ақ, шоттардағы, соның ішінде халықаралық ақша немесе есеп айырысу бірлігіндегі қаражат.

Валюта арқылы сыртқы тауарлар мен қызметтерді пайдалануға, туризм және мемлекетгің жеке ақша қозғалысын және т.б. көптеген қызметтерді жасауға болады.

Валюталық нарық дегеніміз – ұлттық валютаны шетелдік валютаға алып сатқан кезде, ұсыныс пен сұраныс нәтижесінде қалыптасқан белгілі-бір ресми орын.

Халықаралық есеп айрысу спецификасының маңызы мынада: валюталық баға төлем құралы ретінде көбінесе шетелдік валютаны қолданады, өйткені әлі халықаралық бүкіл мемлекетгерде алуға тиісті белгілі-бір валюта жоқ, сондықтан да сыртқы саудада, несиеде, инвестицияда мемлекет аралық есеп айрысу үшін бір валютаны екінші валютаға сату керек. Валюталық курстың бағамы оны сатып алу қабілеті арқылы белгіленеді.

Валюталық бағам дегеніміз – бір ақша бірлігінің екінші ақша бірлігі- мен алғандағы бағасы. Ол нарықты экономика жағдайында сұраныс пен ұсыныстың нәтижесінде анықталады және экономиканың жағдайын көрсетеді. Валюталық бағам халықаралық сауда және капитал қозғалысында өте үлкен роль атқарады. Валюталық бағамның өзгерісін байқасақ, ол сол валютаның құнсызданғанын немесе құнының жоғарлағанын көрсетеді.

Валюталық нарықты айтқанда онда көбінесе нақты және номиналды валюталық бағам деген сөздер кездеседі. Екі елдің тауарларының қатынасы негізінде (сол елдің валютасы негізінен алынған) нақты валюталық бағамды анықтауға болады. Мемлекеттің валюталық нарығында көрсетілген валюталық  бағамды – номиналды бағам деп атайды.

Валюталық бағамның үш түрі бар:

• Ø белгіленген;
• Ø өзгермелі;
• Ø аралас;

Белгіленген валюталық бағам деп  – берілген  мерзім ішінде өзгермей қалынған  бағам; сол бағамның өзгермеуіне мемлекет өзі кепілдік береді. Белгіленген жүйенің мысалы ретінде Бреттон-Вудск жүйесі қалыптасқан.

Өзгермелі валюталық бағам кезінде ол сол валютаға байланысты бағамның сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде қалыптасуы.

Аралас валюталық бағамның мысалы ретінде көптеген дамыған елдерді айтуға болады; оларда өзгермелі бағам да және кейбір жерлерінде белгіленген валюталық бағам да  бар.

Валюталық операциялар дегеніміз – ол меншік құқығының және өзге де құқықтардың валюталық құндылықтарға ауысуына байланысты операциялар, яғни, валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына әкелу және жөнелту, сондай-ақ Қазақстан Республикасынан әкету және жөнелту болып табылады. Валюталық операциялар ағымдагы операциялар жане капитал қозгалысына байланысты операциялар болып бөлінеді.

Ағымдагы операцияларға жататындар:

ü тауарлар, жұмыстар мен қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің мерзімін 180 күннен аспайтын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт-импорт мәмілелері бойынша есеп айрысуларды жүзеге асыруға арналған аударымдар;

ü 180 күннен аспайтын мерзімге кредиттер беру және алу;

ü салымдар   (депозиттер),   инвестициялар,    заем   және   өзге   операциялар   бойынша  девиденттерді, сыйақыларды жөне өзге кірістерді аудару және алу;

ü гранттарды қо