Қазақ тілім. өркенде / қазақ тілінің қазынасы - құттықтау
Қазақ тілім. өркенде / қазақ тілінің қазынасы
ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ БАЙ ҚАЗЫНАСЫЖұмбақтар
Секунды жоқ
“Тық-тық” еткен,
Есесіне
“Қыт-қыт” еткен,
Қанаты бар,
Сағатым бар.
(Әтеш)
Бір елдің атында,
Бір елдің аты бар тағы да.
(Иордания-Дания)
Ашатын,
Жабатын,
Есігі болмайтын,
Кілтін салатын,
Құлпысын қоймайтын,
Сонда да ел көзінше
Бір қақпа бар қорғайтын.
(Футбол қақпасы)
Логогрифтер
Алдына ап,
Табаққа сап,
Жеді асап,
Палау жасап
Артуға бармас ар,
Көтере алмас нар,
Мейіз, алма, анар,
Қанар-қанар.
Үй иесіне қатаң,
Тапсырып, дедік: “Атаң,
Оятсын атпай таң,
Шығамыз аулап аң”.
Омонимдер
Жеміс өскен бақты,
Күзетіп бақты.
Түс ауа,
Салқындады ауа.
Малға бай,
Бұл бір бай.
Ағарып таң атты,
Суғарып кел, атты.
Ең үлкен ата,
Атын ата.
Анаграммалар
“Б” – дан бастасаң –
Жейтін тамақ,
“Б” –ны алып тастасаң –
Байтақ аймақ.
(Бөлке - өлке)
“Б” – дан бастасаң –
Киім киетін,
“Б” алып тастасаң –
Жеміс теретін.
(Бөрік - өрік)
Метаграммалар
Түп нұсқа –
Лас жер сасық.
Екі шеткі әрпін қысқартсаң –
Қырынан тұрған асық.
(Шалшық – Алшы)
Түп нұсқа –
Мезгіл жарық.
Екі шеткі әрпін қысқартсаң –
Мұхит алып ...
(Күндіз – Үнді)
Омофондар
Сіріңке шағып,
Шамды жағып,
Есікті жауып,
Дем ал жатып.
Үйде Санақ,
Болмай салақ,
Есептеп, санап,
Оқыды сабақ.
Шарадалар
Алғашқы түбір сөз –
Малдың түрі,
Екінші түбір сөз –
Жыл аттарының бірі,
Екеуін қосып оқысаң –
Үй құсы ірі.
(Түйе + тауық =Түйетауық)
Алғашқы түбір сөз –
Қай сан? Тап.
Екінші түбір сөз –
Сұйық зат,
Екеуін қосып оқысаң
Жерге қойған ат.
(Жеті + Су = Жетісу)
Алғашқы буыны –
Ұя ішіне жиған,
Екінші буыны –
Шөпке тұнған,
Екеуін қосып оқысаң –
Илеп, кірпіш құйған.
(Бал + Шық = Балшық)
Әріп жұмбақтар
Санда бар,
Сапада жоқ.
Хаңда бар,
Қарада жоқ.
(Н)
Иекте бар,
Бетте жоқ.
Сүйекте бар,
Етте жоқ.
(К)
Тауда бар,
Таста жоқ.
Жауда бар,
Доста жоқ.
(У)
Тазыда бар,
Итте жоқ.
Қазыда бар,
Сүтте жоқ.
(З)
Жаңылтпаштар
Мына мұнаралар
Мына мұнаралардан
Биік мұнаралар
Мұнараларға шығар жол
Мың бұралар.
Мұнараларды бұлар
Мың аралар.
* * *
Шыңға шынар өскен
Шынар сыңар өскен.
Сыңар шынар-шымыр шынар
Сыңар шынар деме, сынар.
ТІЛ ӨНЕРІ МЕН СӨЗ
ҚҰДІРЕТІ ТУРАЛЫ
/Мақал-мәтелдер/
Өнер алды – қызыл тіл.
Тіл тас жарады,
Тас жармаса, бас жарады.
Ат жүйрігі асқа,
Тіл жүйрігі басқа.
Шешеннің сөзі мерген,
Шебердің көзі мерген.
Бір тәуекел бұзады,
Мың қайғының қаласын.
Бір жақсы сөз бітірер,
Мың көңілдің жарасын.
Тіл буынсыз, ой түпсіз.
Шешеннің тілі,
Шебердің бізі.
Тіземнен сүріндірсең, сүріндір,
Тілімнен сүріндірме.
Тіл қылыштан өткір.
Бас кеспек болса да,
Тіл кеспек жоқ.
Адам көңілінен азады,
Тілінен жазады.
Қотыр қолдан жұғады,
Пәле тілден жұғады.
Ашуың келсе қолың тарт,
Айтпас жерде тілің тарт.
Тіл жүйрік емес,
Шын жүйрік.
Аузы құлып сандықты,
Тіс ашпаса, тіл ашар.
Түйін-түйін сырыңды,
Түбінде келіп шын ашар.
Тілдің майын тамызып,
Сөздің балын ағызып,
Қас шешендер сөз айтар.
От ауызды, орақ тілді.
Адам көңілінен азады,
Тілінен жазады.
Аяққа кісен салуға болар,
Тілге кісен салынбас.
Сөз тапқанға қолқа жоқ.
Ұлт қасиеті – тілінде,
Құс қасиеті – қанатында.
Тіл палуаннан жығылмайды.
Тілі өлген ел – тірі өлген ел.
Тіл байлығы – ақыл байлығы.
Тілдің анасы – халық.
Басы – көсем,
тілі – шешен,
қолы – шебер.
Тіл - алтын қазына.
Тіліңді биіктет,
Өзгеге сүйікті ет.
Барам десең болашаққа,
Тіліңді таза сақта.
ТЫЙЫМ СӨЗДЕР
Қазақ халқының тәрбие құралдарының бірі – тыйым сөздер. Бұл сөздер есі кірген балаларды жаман әдет, жат пиғыл, орынсыз қылық, теріс мінездерден сақтандырып отырған. Тізені құшақтау – жалғыз қалудың, қолды төбеге қою – жұрттан безінудің, үлкеннің жолын кесу - әдепсіздіктің, асты төгу – ысыраптың белгісі деп таныған және ондай ерсі істерге қатаң тыйым салған.
Мұндай тыйым сөздер ел ішінде көп. Оның бәрін қамти алмағанмен, кейбір үлгілерін беруді жөн көрдім.
Дастарханды, тамақты баспа.
Малды, ыдысты, тамақты теппе.
Түнде үй сыпырма, тырнағыңды алма.
Үлкендердің жолын кеспе, сөзін бөлме.
Бүйіріңді таянба, жер таянба, иегіңді таянба.
Бетіңді баспа.
Тізеңді құшақтама.
Өтірік жылама.
Қолыңды қусырма.
Жақын адамға пышақ сыйлама.
Аққуды атпа.
Нанды жерге тастама, үстіне басқа зат қойма.
Мойныңа белбеу жіп салма.
Бейуақытта жылама, ұйықтама.
Адамға қарап түкірме, есінеме.
Нанды бір қолыңмен үзбе.
Тамақты сораптап ішпе.
Қолыңды төбеңе, желкеңе қойма.
Өтірік күлме, өтірік ауырма, өтірік сөйлеме.
Түрегеп тұрып немесе жатып тамақ ішпе.
Көп ішінде қатты сөйлеме, қатты күлме.
Жұрт алдында құлағыңды, мұрныңды шұқыма.
Мақтаншақ болма, тәкәппар болма.
Әйелге күш көрсетпе.
Тәңертеңгі асты тастама.
Бала бетіне үрлеме.
Тырнағыңды тістеме.
Пышақты шалқасынан қойма.
Таңдайыңды қақпа, басыңды шайқама.
Көп сөйлеме.
Ата-анаңа қарсы келме.
Дініңді сатпа, ұлтыңды сатпа, арыңды сатпа.
Ұрлық қылма, зорлық қылма.
Әдепсіз сөзді айтпа, өтірік айтпа.
Кісі төсегіне отырма.
Шақырмаған жерге барма.
Саусағыңды аузыңа салма.
Үлкеннен бұрын отырма, жатпа.
Жұлдызды, адамды санама.
Ана тілім - айбыным! » Соңғы қосылған дүниелер »